Op deze barre en winterse vrijdagavond trokken we goedgemutst en warm ingeduffeld naar het Noord-Franse Tourcoing om de herenigde New Yorkse noisemasters Swans aan het werk te zien. We waren benieuwd of ze nog altijd even indrukwekkend en overrompelend waren als voordien.
Eerst kregen we de Londense alternatieve folkartiest James Blackshaw voorgeschoteld. Op zijn twaalfsnarige akoestische gitaar bracht hij dromerige, intieme, spaarzame en rustige songs die beïnvloedt waren door artiesten als John Fahey, Bert Jansch en Leo Kottke. De 29-jarige troubadour, die op het Young God Records-label zit van Michael Gira, bracht het er redelijk goed van af, maar zijn fingerpicking style stond in schril contrast met de massieve wall of sound van Swans. Zodoende niet de ideale match, de verkeerde man op de verkeerde plaats.
Voor wie Swans niet kent, een introductie: Swans zijn een invloedrijke Amerikaanse noise/industrial/ experimentele rockband, opgericht door singer/songwriter en multi-instrumentalist Michael Gira. De groep was deel van de New Yorkse 'No Wave'-scene (cocktail van post-punk, punkrock, jazz, funk en avant-garde) met acts als Lydia Lunch, Teenage Jesus and The Jerks, Sonic Youth, D.N.A., Mars en James Chance and The Contortions. De band was vooral befaamd in de jaren tachtig om hun krankzinnig luide en intense optredens waarbij regelmatig aanwezigen brakend de zaal uitliepen. Hun sound was log, minimalistisch, beenhard en afgekloven. Na hun derde album voerde de band een stijlverandering door en klonk de muziek minder zwaarmoedig, toegankelijker en melodieuzer.
Naast Gira, waren vocaliste/keyboardspeelster/songwriter Jarboe en gitarist Norman Westberg de enige vaste leden. Tussen '82 en '97 penden ze een uitgebreide en aanzienlijke discografie bijeen: elf studio-albums, zeven compilaties, negen liveplaten en elf EP's.
Na de split in '97 profileerde Gira zich vooral als solo-artiest en frontman van Angels of Light, een project met constant wisselende musici. Gedurende deze periode maakte hij eerder breekbare, akoestische en ingetogen muziek. Een radicale stijlbreuk met zijn verleden bij Swans die vooral grossierden in gitzwarte, rauwe en nihilistische songs. Hij richtte tevens een eigen platenlabel op, Young God Records.
Toch begon het weer te kriebelen en aldus werd in januari 2010 Swans nieuw leven ingeblazen door Gira, ditmaal zonder Jarboe. Er volgde een felbejubeld en enthousiast onthaald nieuw album, het eerste in dertien jaar, met de vertrouwd klinkende sombere titel 'My father will guide me up to a rope to the sky'. Een achttien maanden durende wereldtour zit inmiddels op de rails.
In de kleine maar gezellige en sfeervolle Grand Mix begon Swans hun set met een indringende en uitgesponnen drone, aanzwellende loops en gehamer op staven waarbij langzaamaan één voor één de andere instrumenten bijkwamen. Zodra de bas en gitaren invielen herkenden we "No words/no thoughts", tevens de opener van de nieuwe langspeler.
Een trage opbouw is typisch voor Swans en zou één van de hoofdkenmerken worden van de performance. Elke song kreeg de tijd om zich live te ontwikkelen tot 'monsterversies' van een kwartier tot zelfs twintig minuten, dit in tegenstelling tot de studioversies die eerder beknopt zijn. Door de lange improvisaties was het niet altijd duidelijk waar een nummer eindigde en een ander begon. Uiteindelijk speelde Swans bijna twee uur waarin ze slechts acht tracks en één korte bis ten gehore brachten. Van verveling was geen sprake.
Van de oorspronkelijke bezetting zijn alleen Gira en oudgediende Norman Westberg nog present, aangevuld met de nieuwe 'werkkrachten' Chris Prevdica en lap steel-gitarist Christoph Hahn. Phil Puleo en Thor Harris (beide ex-Angels of Light) etaleerden hun kunsten niet alleen op drums en percussie, maar stonden ook hun mannetje op keyboards, vibrafoon, xylofoon, gong en melodica. Dit alles gaf een duidelijke meerwaarde aan het totaalgeluid, een streling voor het oog en oor!!
Tijdens "Your property" (‘Cop’), beukrock uit '84, rinkelden de decibels je om de oren. "Sex God sex" uit meesterwerk en blauwdruk 'Children of God' was minimalistisch en ondraaglijk intens, een aanslag op de trommelvliezen. Het recente "Jim" was een uitermate expressief, donker en cynisch eerbetoon aan de Australische industrial/noise-artiest Jim Thirlwell, ook wel bekend onder de naam Foetus, een tijdsgenoot van Swans.
De geslaagde medley "You know nothing/Beautiful child" (uit resp. 'White light...' en 'Children of God') was bitter en bijna gewelddadig."I crawled" een andere stokoude Swans-song was confronterend, hypnotiserend en brutaal. "My birth" en "Eden prison" dreven allebei op onontkoombare, uitgepuurde en tribale ritmes. We werden compleet murw geslagen.
Met het korte en bijna spirituele "Little mouth" trakteerden ze ons met een bisnummer en kwam er een einde aan een verbluffend indrukwekkende show.
Gira was niet bepaald communicatief. Hij keek vooral gefocust en schijnbaar streng naar zijn muzikanten en zei amper een woord tegen het publiek. Tot hij vlak voor het einde een biertje vroeg en wat losser werd. Hij toonde zich als een minzame vijftiger en bedankte zijn publiek voor hun trouw. Ja, de tijden zijn veranderd. Vroeger had hij de reputatie om zijn publiek uit te dagen en te provoceren, maar daar merkten we nu weinig van.
Een optreden van Swans anno 2010 is een twee uur durende uitputtingsslag gedirigeerd door de machtige bariton van Gira en waarbij alles draait om volume, repetitieve ritmes en intensiteit. Je voelt als het ware de muziek door je hele lijf en kan ervan in een zekere extase geraken. Dit was monotone, bezwerende trancemuziek, een soort van oerritueel.
Swans behoort nog steeds tot de extreemste, luidste en radicaalste bands uit het hedendaagse muzieklandschap. Ze serveerden ons een indrukwekkend, niet te versmaden en vooral luid concert dat we niet vlug zullen vergeten. Welcome back, Swans!!!
Setlist: 1. No words/no thoughts 2. Your property 3. Sex God sex 4. Jim 5. You know nothing/Beautiful child 6. I crawled 7. My birth 8. Eden prison 9. Little mouth
Neem gerust een kijkje naar de pics
Organisatie: Grand Mix, Tourcoing